O klonowaniu przy kawie


 

Marysia i Jacek od sześciu lat są udanym małżeństwem. Przez cztery lata bezskutecznie starali się o dziecko. Wreszcie po wielu modlitwach i dziesiątkach mało przyjemnych wizyt u lekarzy urodziła się Julka. Niesamowitą radość, która ogarnęła całą rodzinę, po kilku miesiącach przygasiła wiadomość, że Julia cierpi na poważną chorobę. Bardzo dobra sytuacja materialna pozwoliła im trafić do najlepszych klinik w Polsce. Nadzieja ciągle była wystawiana na wielką próbę. Wreszcie trafili na lekarza, który miał ogromną wiedzę i doświadczenie w najnowocześniejszych metodach leczenia. Doktor zaproponował wypróbowanie nowej terapii. Polegała ona na tym, że Marysia miałaby znowu zajść w – specjalnie ukierunkowaną – ciążę, by komórki macierzyste embrionu można było wykorzystać do wyhodowania tkanek niezbędnych do wyleczenia Julii. Marysia i Jacek stanęli przed ogromnym dylematem moralnym…

Gwałtowny rozwój biotechnologii, który należy postrzegać pozytywnie, w połączeniu z konkretnymi historiami, które pisze codzienność, stawia nas przed coraz trudniejszymi wyborami etycznymi i moralnymi. Klonowanie terapeutyczne, zapłodnienie in vitro, komponowanie i hodowla ludzi o nieprzeciętnych możliwościach, przeszczep głowy, eksperymenty na embrionach, aborcja i eutanazja - to problemy, których nie możemy zamknąć w laboratoriach. Podobne tematy powinny być treścią rozmów zwykłych ludzi w rodzinach, w pracy, pośród przyjaciół. Jednak żeby rozmawiać, trzeba mieć przynajmniej ogólną wiedzę w tym zakresie. Nasza wiedza pochodzi przede wszystkim z mediów, które zwykle pokazują wspomniane zjawiska w sposób uproszczony – ukazując je jako dobrodziejstwo, które może uratować tysiące istnień ludzkich, a pomijając negatywne skutki tych działań, którymi jest chociażby niszczenie ogromnej liczby embrionów. Między innymi dlatego metody sztucznego zapłodnienia czy klonowanie terapeutyczne są akceptowane przez znaczącą część społeczeństwa i katolików.

Stąd pomysł na cykl artykułów poruszających zagadnienia z zakresu bioetyki. Nie trzeba się bać tego słowa. O zjawiskach, które są przedmiotem jej zainteresowania, można rozmawiać prosto i bez zbędnych emocji.

Bioetyka (gr. bios – życie; ethos – zespół norm moralnych) jest dyscypliną naukową rozumianą jako refleksja nad granicami ingerencji człowieka w życie ludzkie i przyrodę. W zestawieniu z innymi naukami jest dosyć młoda. Jej początków należy szukać tuż po drugiej wojnie światowej, wtedy bowiem rozpoczął się dynamiczny rozwój biotechnologii. Od samego początku jej podstawowym celem było zestawienie poglądów medyków, genetyków i biologów z poglądami etyków, filozofów i tych, którzy zastanawiają się nad moralnością ludzkich działań.

Z doświadczenia wiemy, że w codzienności można spotkać się z różnymi ocenami tego samego czynu. Na przykład ktoś powie: „eutanazja jest wyrazem troski o to, by ulżyć cierpiącemu lub umierającemu”. Inny zaś powie, że jest ona po prostu zabójstwem. Rozbieżności te wynikają z założeń, w świetle których oceniamy ten czyn.

Możemy wyróżnić dwa główne sposoby myślenia(koncepcje filozoficzne) o człowieku. Chociaż wydają się to być domeną naukowców, dotyczą również naszych codziennych opinii i osądów.

Pierwszym z nich jest utylitaryzm, który za podstawę swych ocen przyjmuje doznawanie przyjemności i unikanie cierpień. Zwolennicy tej koncepcji twierdzą, że najważniejsza jest „jakość życia”. Zgodnie z nią można przykładowo powiedzieć: „nie chcę patrzeć na cierpienie mojego chorego dziecka, dlatego usunę je, zanim się narodzi”. Cel jest szczytny, a rozwój medycyny pozwala na dokonanie tego w sterylnych warunkach. Ten złudny cel i okoliczności wskazują mylnie, że działanie to jest całkowicie poprawne. Utylitaryzm widzi więc człowieka jako wartość, ale tylko ze względu na „coś”. W tym wypadku, ze względu na jakość życia dziecka, uznaje się, że lepiej, by się nie narodziło.

Konkurencyjną koncepcją jest personalizm Jednym z jego twórców był Karol Wojtyła. Podstawą jego refleksji o człowieku jest pojęcie „osoby”, która tylko przez sam fakt istnienia stanowi sama w sobie wartość obiektywnie najwyższą. W myśl tej zasady można powiedzieć, że każda osoba ma niezbywalne prawo do życia od momentu poczęcia do naturalnej śmierci, bez względu na to, czy jest zdrowa, czy upośledzona. Zwolennicy tej koncepcji będą przyglądać się działaniom biotechnologów zwracając uwagę na to, czy szanują oni człowieka jako „osobę” (istotę cielesno-duchową). Ważną będzie tutaj „norma personalistyczna”, która mówi, że człowieka nigdy nie można potraktować jak przedmiot lub środek do osiągnięcia jakiegoś celu. To człowiek powinien być celem – podmiotem.

To kilka najważniejszych informacji dotyczących bioetyki w ogóle. Widzimy, że te zagadnienia rodzą pewne napięcie, które skłania do przemyśleń i dyskusji. Niniejszy artykuł miał zainspirować do podjęcia rozmowy na te tematy w środowiskach, w których żyjemy. Kolejne artykuły z cyklu: „ABC bioetyki” zbliżą nas do konkretnych sytuacji i rozszerzą jeszcze bardziej nasze spojrzenie na omawianą kwestię.

W następnym numerze podejmiemy refleksję bioetyczną nad sztucznym zapłodnieniem in vitro i in vivo.